अभिभावकलाइ शिक्षा : शैक्षिक सुधारको एक पाटो

कृष्ण जि.सी.  अभिभावक शिक्षा भनेको अभिभावकहरूलाई आफ्नो बालबालिकाको शारीरिक, मानसिक, भावनात्मक र सामाजिक विकासमा मद्दत पुर्याउन आवश्यक सीप, ज्ञान, र दृष्टिकोण प्रदान गर्ने प्रक्रिया हो। यसको मुख्य उद्देश्य अभिभावकहरूलाई सक्षम र संवेदनशील बनाउँदै बालबालिकाको समग्र कल्याण सुनिश्चित गर्नु हो।

अभिभावक शिक्षाको माध्यमबाट अभिभावकहरूले आफ्नो बालबालिकालाई राम्रोसँग बुझ्न, मार्गदर्शन गर्न, र सहयोग गर्न सक्षम हुन्छन्, जसले गर्दा परिवार र समाज दुवै लाभान्वित हुन्छ।

अभिभावक शिक्षाको मुख्य लक्ष्यहरू

• बालबालिकाको विकासको बुझाइ: बालबालिका विभिन्न उमेरमा कस्तो विकासात्मक चरणमा हुन्छन्, तिनीहरूको शारीरिक, मानसिक, र भावनात्मक आवश्यकताहरू के हुन् भन्नेबारे जानकारी प्रदान गर्ने ।
• सकारात्मक अभिभावकत्व: अभिभावकहरूलाई सकारात्मक र सुसंगत अनुशासन, प्रशंसा, र प्रोत्साहनका रणनीतिहरू सिकाउने ।
• सम्भाव्य चुनौतीहरूको समाधान: बालबालिकाको स्वास्थ्य, शिक्षा, र सामाजिक जीवनमा आउने विभिन्न चुनौतीहरूको समाधान गर्न सक्षम बनाउने ।
• परिवार र समुदायसँगको सम्बन्ध: अभिभावकहरूलाई परिवार, विद्यालय, र समुदायसँग राम्रो सम्बन्ध कायम गर्न मद्दत गर्ने।

अभिभावक शिक्षाका मुख्य तत्वहरु

• संचार कौशल: अभिभावकहरूले आफ्नो बालबालिकासँग प्रभावकारी रूपमा संवाद गर्न सकून् भनेर सिकाउने । यसमा सक्रिय सुनाइ, स्पष्ट बोलाइ, र सकारात्मक प्रतिक्रियाहरू समावेश हुन्छन् ।
• अनुशासन र सीमा निर्धारण: सुसंगत र न्यायपूर्ण तरिकाले अनुशासन लागू गर्ने तरिकाहरू सिकाउने, जसले बालबालिकामा आत्मनियन्त्रण र जिम्मेवारीको भावना विकास गर्छ।
• शिक्षा र सिकाइमा समन्वय बालबालिकालाई पढाइमा सहयोग गर्ने, विद्यालयसँग समन्वय गर्ने, र घरमा पढाइको वातावरण सिर्जना गर्ने उपायहरू।
• स्वास्थ्य र कल्याण: सन्तुलित आहार, नियमित व्यायाम, र मानसिक स्वास्थ्यको महत्त्व बुझाउने।
• प्रविधि र मिडियाको प्रयोग: बालबालिकाको लागि सुरक्षित र प्रभावकारी प्रविधि र मिडिया प्रयोगको दिशा निर्देशन गर्ने ।
• सामाजिक र नैतिक मूल्य: बालबालिकामा सकारात्मक सामाजिक व्यवहार र नैतिक मूल्यहरूको विकास गर्ने उपायहरू सिकाउने ।

अभिभावक शिक्षा किन आवश्यक छ ?

• बालबालिकाको स्वस्थ विकास: अभिभावक शिक्षाले बालबालिकाको सर्वाङ्गीण विकासमा योगदान पुर्याउँछ।
• सकारात्मक पारिवारिक वातावरण: यसले परिवारमा प्रेम, समझदारी, र सहयोगको भावना विकास गर्न मद्दत गर्छ।
• समाजमा योगदान: राम्रो अभिभावकत्वले जिम्मेवार र नैतिक नागरिक उत्पादन गर्न मद्दत गर्छ, जसले समाजमा सकारात्मक योगदान दिन्छन्।
• चुनौतीहरूको सामना: यसले अभिभावकहरूलाई बालबालिकाको पालनपोषणमा आउने विभिन्न चुनौतीहरूको सामना गर्न तयार बनाउँछ।

यसरी एउटा व्यक्तिको समग्र विकासमा अभिभावकको महत्वपुर्ण भूमिका हुन्छ अभिवाकाले जान्नु पर्ने कुरालाई यहाँ अभिभावक शिक्षा भनिएको  छ अभिभावकहरूले जान्ने पर्ने र बुझ्नुपर्ने कुराहरु यस प्रकार छन् :

• सकारात्मक संचार
  • सुनाइ र बोलाइ : बालबालिकाका कुरा सक्रिय रूपमा सुन्ने र संवेदनशील रूपमा बोल्ने।
  • प्रशंसा र प्रोत्साहन: सकारात्मक व्यवहारलाई प्रशंसा र प्रोत्साहनद्वारा बलियो बनाउने।
  • स्पष्ट निर्देशन: आदेश र निर्देशनलाई स्पष्ट र बुझिने तरिकामा दिने।

• अनुशासन र सीमा निर्धारण

• • सुसंगत अनुशासन: नियम र अनुशासनलाई सुसंगत रूपमा पालन गर्ने।
  • लचिलोपन: आवश्यकता अनुसार नियमहरूमा लचिलोपन राख्ने।
  • स्वतन्त्रता र सीमा: बालबालिकालाई उचित स्वतन्त्रता दिनु र सँगसँगै सीमा निर्धारण गर्ने।

• शैक्षिक सहयोग 

• • पढाईमा सहयोग: घरमा पढाइको वातावरण सिर्जना गर्ने र होमवर्कमा सहयोग गर्ने।
  • सिकाइका अवसरहरू: खेलकुद, पुस्तक र अन्य शैक्षिक क्रियाकलापहरूमा सहभागी गराउने।
  • शिक्षकसँग समन्वय: विद्यालयका शिक्षक र प्रशासकहरूसँग नियमित रूपमा समन्वय गर्ने।

• मानसिक र शारीरिक स्वास्थ्य
  • सन्तुलित आहार: सन्तुलित आहार र पौष्टिक खानाको महत्त्व बुझाउने।
  • व्यायाम र शारीरिक गतिविधि: नियमित व्यायाम र शारीरिक क्रियाकलापमा बालबालिकालाई सहभागी गराउने।
  • भावनात्मक समर्थन: बालबालिकाको भावनात्मक आवश्यकता बुझ्ने र तदनुसार समर्थन गर्ने।

• सामाजिक ब्यबहारको विकास
  • सकारात्मक व्यवहार: मित्रता, इमानदारी, र सम्मान जस्ता गुणहरूलाई प्रोत्साहन गर्ने।
  • सहभागिता र सहकार्य: बालबालिकालाई टोलीमा काम गर्न र सहकार्य गर्न सिकाउने।
  • सामाजिक जिम्मेवारी: समाजप्रति जिम्मेवारीको भावना विकास गर्न प्रोत्साहन गर्ने।

• प्रविधि र मिडिया
  • प्रविधिको सदुपयोग: प्रविधिको सही प्रयोग र यसको फाइदाबारे जानकारी दिने।
  • मिडिया साक्षरता: बालबालिकालाई मिडियाको सही प्रयोग र यसको जोखिमबारे सचेत गराउने।
  • स्क्रीन समय सीमित गर्नु: बालबालिकाको स्क्रीन समयलाई सन्तुलनमा राख्ने।
•  आत्मनिर्भरता र जिम्मेवारी
  • आत्मनिर्भरता विकास: बालबालिकालाई आफ्ना काम आफैं गर्न प्रोत्साहन गर्ने।
  • जिम्मेवारी शिक्षा: साना-साना जिम्मेवारी दिनु र तिनीहरूलाई पूरा गर्न प्रेरित गर्ने।
  • समस्याको समाधान: समस्या समाधान गर्ने सीप सिकाउने र आफ्नै समस्याहरू समाधान गर्न प्रोत्साहित गर्ने ।

• सांस्कृतिक र नैतिक मूल्य
  • सांस्कृतिक शिक्षा: आफ्नै संस्कृतिको महत्व बुझाउने र त्यसको सम्मान गर्ने।
  • नैतिक शिक्षा: नैतिक मूल्य र आदर्शहरूको महत्त्व बुझाउने र अनुसरण गर्न प्रेरित गर्ने।

• अभिभावक शिक्षा बालबालिकाको सर्वाङ्गीण विकासका लागि अत्यन्त आवश्यक छ । सकारात्मक संचार, सुसंगत अनुशासन, शैक्षिक समर्थन, स्वास्थ्य, सामाजिक कौशल, प्रविधिको सही प्रयोग, आत्मनिर्भरता, र सांस्कृतिक तथा नैतिक मूल्यहरूको शिक्षा अभिभावकहरूले प्रदान गर्नुपर्छ। यसबाट बालबालिकाले एक जिम्मेवार, आत्मनिर्भर, र समाजमा योगदान दिने नागरिकका रूपमा आफुलाई  विकास गर्न सक्दछन् ।