स्वरोजगारले गाउँमै समृद्धिको बाटो खोल्दै

देवी सुबेदी जि.सी.

बेनी, म्याग्दी ।
हिजोका दिनमा सहरको रोजगारी सपना देख्ने युवाहरू, आज गाउँमै आत्मनिर्भर बन्न थालेका छन्। परम्परागत कृषि र वैदेशिक रोजगारीमा आश्रित जनजीवन अब स्थानीय सीप र स्रोत–साधनको भरमा नयाँ आर्थिक यात्रामा होमिएको छ। म्याग्दी जिल्लाको केन्द्र बेनी नगरपालिकाले सञ्चालन गरेका स्वरोजगार विकास कार्यक्रमहरूले ग्रामीण जीवनको कथा नै फेरिएको छ।

हिमाल, पहाड र मध्यवर्ती भूभागको संगममा रहेको बेनी नगरपालिकामा विगतमा रोजगारका अवसर न्यून थिए। घरेलु कामकाज, पशुपालन र खेतबारीमै सीमित जीवन यापन गर्दै आएका यहाँका नागरिकलाई स्वरोजगारको नयाँ बाटो देखाउँदै, नगरपालिका नेतृत्वले बहुआयामिक सीप विकास कार्यक्रमको थालनी गरेको छ।

रोजगारी सिर्जना हुँदै गाउँमै

२०८१/८२ मा सञ्चालन गरिएका कार्यक्रमहरूले युवा, महिला, वृद्धदेखि अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूसम्मलाई समेटेका छन्। वडा २ मा सञ्चालित केरा फाइबर धागो उत्पादन तालिम र मेसिन हस्तान्तरण कार्यक्रम, वडा १ मा बाँस सामग्री निर्माण र च्याउखेती, वडा ४ मा ब्युटीपार्लर डिप्लोमा तालिम, वडा ८ मा उद्घोषण तथा लेखन कला तालिमजस्ता अभ्यासमुखी कार्यक्रमहरूले गाउँमै रोजगारी सिर्जना गर्न थालेका छन्।

नगरपालिकाका अनुसार करिब ३०० जनाभन्दा बढी स्थानीय यस्ता कार्यक्रमहरूमा प्रत्यक्ष संलग्न भएका छन्, जसमा SIYB (Start and Improve Your Business) तालिमबाट मात्र ३२ जनाले नयाँ उद्यमको सुरुवात गरेका छन्।

महिलाहरू घरभित्रबाट उद्यमशीलतामा

वडा १ को रत्नेचौरमा बाँसजन्य उत्पादन सिकेका महिलाहरूले अब घरमै उत्पादित सामाग्री बजारमा बेच्न थालेका छन्। मादल बजाउने तालिममा सहभागी महिलाले परम्परागत लोकसंगीतसँग जोडिने एउटा छुट्टै सम्भावनाको सिर्जना गरेका छन्। “हामी पहिले घरको काममै सीमित थियौं, अहिले भने आम्दानी आफैं गर्न थालेका छौं,” वडा १ की सहभागी एक महिलाले भनिन्।

युवाहरूका लागि अवसरको ढोका

विदेश जानु नै विकल्प हो भन्ने सोचमा परिवर्तन आउँदैछ। वडा ४ का युवाहरूले ब्युटीपार्लर तालिमबाट सेवा क्षेत्रमै रोजगारीको बाटो पहिल्याएका छन्। सिंगा क्षेत्रका युवतीहरू गाउँमै पार्लर सञ्चालन गर्दै आत्मनिर्भर बन्न थालेका छन्। उद्घोषण र लेखन कला तालिमले भने युवाहरूको नेतृत्व क्षमता र प्रस्तुती सीपमा अभिवृद्धि गराएको छ।

स्थानीय स्रोतको उपयोग, सामाजिक एकता

बेनी नगरपालिकाले बाँस, केरा फाइबर, च्याउ, चोया जस्ता स्थानीय स्रोतको उपयोग गरेर घरेलु उद्योगतर्फ लम्कने रणनीति बनाएको छ। समूहमा आधारित उत्पादन र सहकारीको संजालले सहकार्य र सामाजिक ऐक्यलाई पनि बलियो बनाएको छ।

सकारात्मक संकेत र भविष्यदृष्टि

स्वरोजगार कार्यक्रममार्फत परम्परागत सीपहरूको नविकरण हुँदैछ – जस्तै मादल बनाउने सीप अब व्यवसायमा परिणत हुँदैछ। स्थानीय उत्पादनलाई सहकारीमार्फत राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा लैजाने योजना बनाइँदैछ। महिलाहरू आर्थिक रूपमा सशक्त भइरहेका छन् भने युवाहरूमा उद्यमशीलता विकास हुँदैछ।

 बेनी नगरपालिकाद्वारा सञ्चालन गरिएका स्वरोजगार कार्यक्रमहरू

बेनी नगरपालिकाले २०८१/८२ सालमा बहुआयामिक स्वरोजगार कार्यक्रमहरू सञ्चालन गरेको छ जसले विभिन्न उमेर, लिङ्ग, क्षमताका व्यक्तिहरूलाई लक्षित गरेको छ।

यी तालिमहरूले महिला, युवा, वृद्ध सबै वर्गलाई गाउँमै उपयोगी सीप सिक्ने अवसर दिएका छन्।

आर्थिक सशक्तिकरणको नयाँ खाका

१. रोजगारी सिर्जना:
तालिमपछि स्वरोजगारमा लागेका युवाहरूले आफ्नै व्यवसाय सुरु गरेका छन्। उदाहरणका लागि, ब्युटी पार्लर तालिम लिएका युवतीहरू गाउँमै सैलुन सञ्चालन गरिरहेका छन्।

२. महिला सशक्तिकरण:
घरभित्रै बाँसका सामग्री बनाउने, च्याउ उत्पादन, वा धुप बनाउने कार्यमा महिलाहरूको सहभागिता उल्लेखनीय देखिन्छ।

३. वित्तीय साक्षरता र पहुँच:
लघुवित्त र सहकारी तालिममार्फत महिलाहरूले अब बचत, लगानी र सहकार्यमा भाग लिन थालेका छन्।

सामाजिक रूपान्तरण र संस्कृति संरक्षण

बाँस र मादल जस्ता परम्परागत सीपहरूलाई पुनर्जागरण गरिँदा सांस्कृतिक जगेर्नासँगै आर्थिक रूपान्तरण पनि सम्भव हुने देखिएको छ। बेनीको उदाहरणमा, आर्थिक आत्मनिर्भरता, सीपमूलक रोजगारी, महिला सशक्तिकरण र युवा उद्यमशीलताको स्पष्ट संकेत देखिन्छ।

चुनौतिहरू पनि छन्, तर समाधानका बाटाहरू खुल्दैछन्

• प्रशिक्षकको अभाव

• बजार अभिगमनको कठिनाइ

• उपकरण व्यवस्थापन

यी चुनौती समाधानका लागि नगरपालिका साझेदारी कार्यक्रम, प्रशिक्षक उत्पादन र बजार जडानमा लागिपरेको छ।

भविष्यको रूपरेखा

✅ सीपलाई उद्यममा रूपान्तरण गर्ने योजना
✅ स्थानीय उत्पादनको ब्रान्डिङ
✅ अन्तर्राष्ट्रिय बजारसम्म विस्तार
✅ स्वरोजगारलाई शिक्षासँग जोड्ने योजना

निष्कर्ष:

स्वरोजगार केवल रोजगारी होइन, ग्रामीण जीवनको पुनरपरिकल्पना हो। बेनी नगरपालिकाले देखाएको यो बाटोले गाउँलाई सशक्त बनाउँदैछ, युवालाई रोक्दैछ, र महिलालाई आत्मनिर्भर बनाउँदैछ। यदि यो सफल प्रयासलाई नीतिगत समर्थन, अनुगमन र स्रोतको निरन्तरता मिलाइयो भने, बेनी मात्र होइन, सारा नेपाल नै स्वरोजगारमुखी समृद्ध राष्ट्र बन्न सक्छ।