म्याग्दी, जेठ-३०, चर्चित साहित्यकार तथा मदन पुरस्कार विजेता चन्द्रप्रकाश बानियाँको नयाँ ऐतिहासिक उपन्यास ‘तुलुराजा’ हालै प्रकाशित भएको छ। ऐतिहासिक अनुसन्धान र मगर समुदायको सांस्कृतिक चेतनालाई समेटेर तयार पारिएको यो उपन्यासले नेपाली साहित्यमा एउटा महत्त्वपूर्ण दस्तावेज थपेको छ।
बानियाँको यस नयाँ कृति ‘तुलुराजा’ म्याग्दी जिल्लाको उत्तरी भेगमा अवस्थित एक पुरानो मगर बस्तीको ऐतिहासिक घटनालाई केन्द्रीय कथावस्तु बनाएको छ। संवत् १८९७ सालको श्रावण महिनामा राज्यविरुद्ध विद्रोह गरेको आरोपमा गोर्खाली सेनाले पाखापानी क्षेत्रमा चढाई गर्छ। त्यस क्रममा मगर समुदाय र सेनाबीच दुई दिनसम्म घनघोर युद्ध हुन्छ, र भीषण रक्तपात मच्चिन्छ।
उपन्यासमा सो विद्रोहको कारण, विद्रोहीहरूको मनोदशा, तिनको बलिदान, र त्यसले समाजमा पारेको असरलाई गहिरो विश्लेषणसहित प्रस्तुत गरिएको छ। प्रश्न उठाइन्छ— गोर्खा राज्यविरुद्ध राहुगाउँ प्रश्रवण क्षेत्रका मगरहरूले विद्रोह किन गरे? के थियो विद्रोहको आधार? त्यसको परिणाम के भयो?
बानियाँले यस उपन्यासमार्फत इतिहासका ओझेल परेका पाटोलाई उजागर गर्न खोज्नुभएको छ । मगर समुदायको संघर्ष र राष्ट्रिय इतिहाससँग त्यसको अन्तर्क्रिया प्रस्तुत गर्दैउहाँले सामाजिक, राजनीतिक र सांस्कृतिक विमर्शलाई थप समृद्ध बनाउनुभएको छ ।
शिखा बुक्सबाट प्रकाशित यस उपन्यासको मूल्य रु ७९५ रहेको छ। ऐतिहासिक उपन्यास रुचाउने पाठकका लागि ‘तुलुराजा’ अनिवार्य पढाइ हुनसक्ने यस उपन्यासले नेपाली इतिहासप्रति गहिरो रुचि राख्ने सबैलाई आकर्षित गर्ने अपेक्षा गरिएको छ।
